Z niniejszego wpis dowiesz się, jakie stanowisko zajmują sądy powszechne, w kwestii możliwości zaliczenia do usprawiedliwionych potrzeb dzieci, kosztów wynajmu mieszkania przez rodzica dziecka.
Przypomnijmy, że zgodnie z art. 135 § 1 KRO, zakres świadczeń alimentacyjnych zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego.
Wysokość alimentów na dzieci zależy zatem przede wszystkim od zakresu ich usprawiedliwionych potrzeb. Jak natomiast wskazał Sąd Najwyższy w uchwale pełnego składu Izby Cywilnej i Administracyjnej Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 1987 r., III CZP 91/86,, zakres potrzeb dziecka, które powinny być przez rodziców zaspokajane, wyznacza treść art. 96 KRO, według którego rodzice obowiązani są troszczyć się o fizyczny i duchowy rozwój dziecka i przygotować je należycie - odpowiednio do jego uzdolnień - do pracy dla dobra społeczeństwa. Stosownie do tej dyrektywy rodzice w zależności od swych możliwości są obowiązani zapewnić dziecku środki do zaspokojenia zarówno jego potrzeb fizycznych (wyżywienia, mieszkania, odzieży, higieny osobistej, leczenia w razie choroby), jak i duchowych (kulturalnych), a także środki wychowania (kształcenia ogólnego, zawodowego), według zdolności, dostarczania rozrywek i wypoczynku.
Czy jednak w sytuacji, gdy jeden z rodziców wynajmuje mieszkanie, w którym zamieszkuje wraz z małoletnim dzieckiem, może wliczyć do usprawiedliwionych potrzeb dziecka, koszty najmu mieszkania w całości?
Otóż, jak to zwykle bywa w prawie, w orzecznictwie reprezentowany jest zarówno pogląd zgodnie, z którym możliwe jest w odpowiedniej proporcji wliczenie do usprawiedliwionych potrzeb dziecka całości kosztów najmu, jak i stanowisko przeciwne.
Jak się wydaje, szerzej reprezentowane jest stanowisko zgodnie, z którym możliwe jest wliczenie całości kosztów mieszkaniowych do usprawiedliwionych potrzeb dzieci (oczywiście w odpowiednich proporcjach przypadających na liczbę osób zamieszkujących w nieruchomości).
W tym zakresie możliwe jest powołanie się na postanowieniem Sądu Apelacyjnego w Krakowie - I Wydział Cywilny z dnia 19 listopada 2012 r., I ACz 1711/12, gdzie przyjęto, iż w przypadku małoletnich dzieci stron w zakres ich usprawiedliwionych potrzeb wchodzą wydatki związane bezpośrednio z ich utrzymaniem, takie jak wydatki na wyżywienie, naukę, odzież, czy też środki higieniczne, ale także te związane z utrzymaniem miejsca zamieszkania, w którym ulokowane jest ich centrum interesów życiowych. Dopiero bowiem uwzględnienie wszystkich wydatków powiązanych z utrzymaniem małoletnich dzieci stron prowadzi do uzyskania miarodajnego określenia poziomu usprawiedliwionych potrzeb uprawnionych do świadczeń alimentacyjnych. Wydatki ponoszone przez jednego z rodziców z tytułu regulowania opłat za gaz, energię elektryczną, wodę, śmieci, internet, telefony, ubezpieczenie domu i podatek, jak również te wynikające z konieczności spłacenia kredytu zaciągniętego wspólnie przez strony oraz za zgodą współmałżnka należy także potraktować jako zmierzające do zaspokojenia usprawiedliwionych potrzeb małoletnich dzieci stron, gdyż bez ich uregulowania nie możliwe byłoby zapewnienie im właściwych warunków mieszkaniowych.
Zajmując w procesie o alimenty pozycję osoby pozwanej możemy jednak powołać się na odmienne koncepcje reprezentowane w orzecznictwie. W wypadku wielu orzeczeń sądy stoją bowiem na stanowisku, iż ustalenie wysokości usprawiedliwionych potrzeb małoletnich dzieci, związanych z zapewnieniem miejsca zamieszkania, nie może polegać na prostym podzieleniu ogólnej, łącznej kwoty związanej z najmem, przez liczbę osób zamieszkałych w danej nieruchomości.
Mianowicie zgodnie z wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Krakowie - I Wydział Cywilny z dnia 23 marca 2016 r., I ACa 1755/15, w kwocie alimentów należy uwzględnić niejako ryczałtowo koszty zużycia wody, prądu, gazu do gotowania i ogrzania wody użytkowej dla dzieci. Jednak koszt utrzymania i ogrzania mieszkania obciąża rodzica któremu powierzono wykonywanie władzy rodzicielskiej i zobowiązany jest zapewnić dla siebie takie mieszkanie, które umożliwia pobyt z nim dzieci.
Jak zarazem wynika z uzasadnienia przedmiotowego orzeczenia, zdaniem Sądu Apelacyjnego, brak jest podstaw do wliczania do obowiązku alimentacyjnego kosztów mieszkania i jego utrzymania.
Na powyższe orzeczenie powołał się w swoim uzasadnieniu Sąd Apelacyjny w Krakowie - także w innym postanowieniu z dnia 8 lutego 2017 r., I ACz 2684/16, gdzie wskazał, iż w ocenie Sądu Apelacyjnego do kosztów utrzymania dzieci należy także zaliczyć ryczałtowo koszty zużycia wody, prądu, gazu do gotowania i ogrzania wody użytkowej (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 23 marca 2016 r., I ACa 1755/15).
Ponadto, jak wynika z wyroku Sądu Rejonowego dla m. st. Warszawy w Warszawie VI Wydział Rodzinny i Nieletnich z dnia 26 listopada 2019 r., sygn. akt VI RC 178/18, odnośnie kosztów utrzymania mieszkania brak jest podstaw do tego, aby koszty dzielić te na równo pomiędzy dzieci i osoby dorosłe. Oczywiste jest bowiem, iż dzieci i osoby dorosłe nie korzystają w taki sam sposób z mieszkania, a większość opłat związanych z utrzymaniem i eksploatacją mieszkania matka małoletniego musiałaby ponieść niezależnie od okoliczności zamieszkiwania z małoletnim dzieckiem.
Dodatkowo, jak wyjaśnił Sąd Rejonowy w Kielcach - III Wydział Rodzinny i Nieletnich w uzasadnieniu wyroku z dnia 24 stycznia 2020 r., III RC 791/19, należy zaznaczyć, że do kosztów utrzymania dziecka nie można wprost wliczyć całości wydatków związanych z najmem. Można wliczyć jedynie taką część rachunków, o jaką wzrosły opłaty związane z bieżącą eksploatacją lokalu ze względu na zamieszkanie w nim dziecka oraz ewentualną podwyżkę opłaty za czynsz z uwagi na przebywanie w mieszkaniu dodatkowego lokatora.
Z kolei według postanowienia Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 21 czerwca 2013 r. (VI ACz 788/13, niepubl.), do usprawiedliwionych kosztów utrzymania dzieci należy zaliczyć opłaty za energię, gaz, media itp., ale tylko w częściach na nie przypadających. Również z tego orzeczenia wynika zatem, że do usprawiedliwionych potrzeb dziecka nie zalicza się całości kosztów związanych z najmem mieszkania, w tym w szczególności czynszu najmu.
Wobec sformułowanych przez Sądy tez i twierdzeń, zawartych w powyżej powołanych uzasadnieniach, możliwe jest zajęcie w ewentualnym procesie stanowiska zgodnie, z którym:
„odnośnie kosztów utrzymania mieszkania brak jest jakichkolwiek podstaw do tego, aby koszty te dzielić na równo pomiędzy dzieci i osoby dorosłe”;
„brak jest podstaw do wliczania do obowiązku alimentacyjnego kosztów mieszkania i jego utrzymania”, a do kosztów zamieszkania małoletniego dziecka można zaliczyć jedynie „ryczałtowo koszty zużycia wody, prądu, gazu do gotowania i ogrzania wody użytkowej”;
„można wliczyć jedynie taką część rachunków, o jaką wzrosły opłaty związane z bieżącą eksploatacją lokalu ze względu na zamieszkanie w nim dziecka oraz ewentualną podwyżkę opłaty za czynsz z uwagi na przebywanie w mieszkaniu dodatkowego lokatora.”;
„oczywiste jest bowiem, iż dzieci i osoby dorosłe nie korzystają w taki sam sposób z mieszkania, a większość opłat związanych z utrzymaniem i eksploatacją mieszkania matka małoletniego musiałaby ponieść niezależnie od okoliczności zamieszkiwania z małoletnim dzieckiem”;
„koszt utrzymania i ogrzania mieszkania obciąża rodzica któremu powierzono wykonywanie władzy rodzicielskiej i zobowiązany jest zapewnić dla siebie takie mieszkanie, które umożliwia pobyt z nim dzieci”;
do przedmiotowych kosztów nie zalicza się zatem w ogóle czynszu za najem mieszkania.
Łukasz Ozga
radca prawny
Comments